KÜTÜPHANELERİN GELECEĞİ VE TRENDLER
YEJNİ NESİL KÜTÜPHANE: AKILLI KÜTÜPHANE
Yapay zekadan yararlanarak kütüphanelerin hizmet sunumlarını iyileştirebilir, operasyonları düzene sokabilir ve dijital toplumun değişen taleplerine uyum sağlayabilir. Bu başlık altında, çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında kütüphanelerin günümüz teknolojileri ile birlikte gelecekleri konumları, kullanıcıları ve kütüphanecileri gelecekte nasıl bir yapının beklediği kısaca ele alınacaktır.
Kütüphaneler bundan onlarca yıl öncesinde üyelerin kitap alıp bırakmak için kütüphaneye gitmesi gerekiyordu ve kütüphaneciler de kayıtları manuel olarak tutuyorlardı. Modern dijital kütüphaneler ile birlikte, uzaktaki üyelere dijital erişim imkanı sunan geniş bir bilgi, kaynak ve sesli-görsel koleksiyon yelpazesi sunan yapılara dönüştüler. Bu modern dijital kütüphaneleri yönetmek için kütüphane otomasyon sistemleri, açık erişim kaynakları, dijital onay sistemleri, kaynakların tedarik ve dağıtımının dijital yönetimi gibi konularda bilgi sahibi olmak gerekmektedir.
Yapay zeka, kütüphanelerin koleksiyonları, kitapların dolaşımını ve kataloglanmasını ustaca yönetmesine olanak sağlarken, üyelere yapay zeka destekli öneriler ve okuma tavsiyeleri sunmaktadır. Yapay zeka ile birleştiğinde, otomasyon araçları verimliliği önemli ölçüde artırabilir, sistemlere kolay erişim sağlayabilir ve operasyonel verimliliği artırabilir (Adams, 2024).
Aşağıda yapay zekanın kütüphaneleri etkilediği temel alanları görebilirsiniz (Chiancone, 2023):
- Gelişmiş Bilgi Erişimi: YZ destekli algoritmalar, bilgiye erişimin verimliliğini ve doğruluğunu artırır. Büyük miktarda veriyi ve kullanıcı davranışlarını analiz ederek, YZ sistemleri daha alakalı arama sonuçları üretebilir, öğrencilerin ve araştırmacıların ihtiyaç duydukları kaynaklara hızlı ve verimli bir şekilde ulaşmalarına yardımcı olur.
- Kişiselleştirilmiş Öneriler: YZ algoritmaları, kullanıcı tercihlerini, gezinme geçmişini ve akademik ilgi alanlarını analiz ederek kitaplar, makaleler ve araştırma belgeleri için kişiselleştirilmiş öneriler sunabilir.
- Akıllı Kaynak Yönetimi: Doğal dil işleme ve makine görüşü gibi YZ teknolojileri, kütüphanelerin kataloglama süreçlerini otomatikleştirmesine, materyalleri dijitalleştirmesine ve bilgiyi etkili bir şekilde düzenlemesine olanak tanır. Bu, idari görevleri kolaylaştırır ve kaynaklara erişilebilirliği artırarak daha geniş bir kitleye ulaşmasını sağlar.
- Sanal Asistanlar ve Sohbet Robotları: YZ destekli sanal asistanlar ve sohbet robotları, kütüphane kullanıcılarına anında destek sağlar. Sık sorulan soruları yanıtlayabilir, araştırma sorgularında yardımcı olabilir ve kullanıcıları kütüphane hizmetleri ve kaynakları konusunda yönlendirebilirler.
- Karar Verme için Veri Analitiği: YZ, kütüphanelerin daha iyi karar verme için veri analitiğinin gücünden yararlanmasını sağlar. Kullanım modellerini analiz ederek, YZ algoritmaları kaynak kullanımı hakkında içgörüler sağlayabilir, böylece kütüphaneler koleksiyonlarını optimize edebilir, bütçelerini daha etkili bir şekilde tahsis edebilir ve hizmetlerini kullanıcılarının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uyarlayabilir.
- İşbirliği ve Bilgi Paylaşımı: YZ, kütüphane kullanıcıları arasında işbirliğini ve bilgi paylaşımını kolaylaştırır. Örneğin, YZ destekli platformlar, benzer araştırma ilgi alanlarına sahip kullanıcıları bir araya getirerek disiplinler arası işbirliklerini kolaylaştırabilir ve akademik ortamda bir topluluk duygusu oluşturabilir.
Görünen o ki yeni teknolojiler bu değişimlerin sonucu değil değişimi gerçekleştirecek ana elemanlardır. Bu yüzden bu değişimden kaçınmak mümkün değildir ve bu değişime uyum sağlamak, daha fazla fayda elde edebilmek adına önemli olacaktır. Türkiye’deki kütüphanelerin de bu dönüşüme ayak uydurması çok önemli. Özellikle küçük şehirlerdeki kütüphanelerin yapay zeka teknolojilerine erişimi desteklenmeli. Bu sayede bilgiye erişimde fırsat eşitliği sağlanabilir. Ayrıca, kütüphanecilerin yapay zeka konusunda eğitilmesi de kritik önem taşıyor. Sonuç olarak, yapay zeka kütüphanelerin geleceğinde çok önemli bir rol oynayacak gibi görünüyor. Ancak bu teknolojinin başarılı bir şekilde uygulanması için teknik altyapı, eğitim ve etik kuralların bir arada düşünülmesi gerekiyor.
YAPAY ZEKA TABANLI KÜTÜPHANE OTOMASYON YAZILIMLARI
Yapay zeka tabanlı kütüphane otomasyon sistemleri, modern kütüphanelerin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Bu sistemler sayesinde kütüphaneler daha verimli, kullanıcı dostu ve sürdürülebilir hale gelmektedir.
Şekil 3: Yapay Zeka Tabanlı Kütüphane Otomasyon Yazılımları (Adams, 2024)
Şekil 3’te görüldüğü üzere yapay zeka destekli kütüphane otomasyon yazılımları arasında “Gigabyte Smart Library System”, “Alexandria Navigator Plus”, “Librari AI-Powered”, “Talpa Search” yazılımları yer almaktadır. Bu yazılımlar kütüphanede yürütülen işlevlerin otomatik hale getirilmesine yardım etmekten tutun, takibinin kolay bir şekilde yapılması ve ziyaretçi deneyimlerini geliştirmeye kadar çeşitli görevler için kullanılabilmektedir.
Kısaca bu yapay zeka destekli yazılım sistemleri şu şekilde tanımlanmaktadırlar (Adams, 2024):
Gigabyte Akıllı Kütüphane Sistemi: Akademik kütüphanelerde kitap ödünç alma sürecini kolaylaştıran önde gelen bir kütüphane yazılımıdır. Erişim kontrolünü, giriş/çıkış işlemlerini ve diğer birçok işlemi kolaylaştırmak için AI yüz tanıma teknolojisi, yerleşik bir AI motoru, özelleştirilmiş harici API’ler ve erişim yönetimi özelliklerini kullanır.
Alexandria Navigator Plus AI: Meta veri ihtiyacını ortadan kaldıran kütüphaneler için gerçek zamanlı bir arama aracıdır. Kapsamlı filtreleme, özelleştirilebilir arayüz, mobil erişim, kolay özelleştirmeler, SIS entegrasyonu Paket API’leri vb. ile birlikte gelir ve kütüphane kullanıcılarının çeşitli kütüphane veritabanlarını tek bir platformda entegre etmelerine ve erişmelerine olanak tanır.
Librari: Akademik, okul, eyalet, şirket ve kamu kütüphanelerinin çok sayıda konu ve ders hakkında kapsamlı bilgi edinmeleri için önde gelen araçlardan biridir. Kitaplarla ilişkili kim / ne / nerede / ne zaman sorularını yanıtlamak, kullanıcılara kitap ve kaynak önermek, karmaşık içerikleri özetlemek, edebi temaları analiz etmek, bibliyografyalar oluşturmak vb. için ChatGPT’yi kullanır.
Talpa Search: Kütüphaneler için etkili bir arama aracı söz konusu olduğunda, Talpa Search muhtemelen kullanıcıların alışılmadık arama sorgularını anlamak ve ele almak için en iyilerden biridir. Yapay zeka ve yetkili kitap verilerinin bir kombinasyonunu kullanan araç, aranan sorguyu bibliyografik kayıtlarda bulunan konu, karakter ve etiket verilerinden çapraz kontrol eder. Daha sonra, ilgili arama sonuçları sorgulara göre kullanıcıya gösterilir.
Bunların haricinde daha pek çok yapay zeka destekli kütüphane otomasyon yazılımları mevcuttur. Bunlara ek olarak yine aşağıdaki yazılımları sayabiliriz:
MyLoft
- Kütüphaneniz istediğiniz yerde yanınızda
- Tüm dijital içerikleriniz için tek bir ekosistem
- Kütüphanenizin abone olduğu kaynaklara kesintisiz ve tek bir yerden erişim kolaylığı
- Dijital içeriklerinizi cihazlar arasında kaydedin ve düzenleyin ve istediğiniz zaman, istediğiniz yerde okuyun.
KOHA AI Edition
- Açık kaynak kodlu
- Yapay zeka destekli kataloglama
- Gelişmiş arama algoritmaları
LibraryAI Pro
- Bulut tabanlı çözüm
- Makine öğrenmesi destekli kullanıcı analizi
- Entegre dijital arşiv yönetimi
Sizler de gelişen teknolojiyle uyumlu kütüphaneler yaratmak için bu yapay zeka destekli otomasyon yazılımlarını inceleyebilirsiniz.
Bu makalede yer alan içerikler, yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır ve Online Bilgi şirketine aittir. Bu içerikler, hukuki, mali veya teknik danışmanlık hizmeti niteliği taşımamaktadır ve kaynak gösterilmeden iktibas edilemez.
Online Bilgi firması, makaledeki bilgilerin doğru, güncel veya eksiksiz olduğunu garanti etmez ve bu bilgilerin içerebileceği hata, eksiklik veya yanlış anlaşılmalardan doğabilecek zararlardan sorumlu değildir.