KÜTÜPHANECİLER İÇİN YAPAY ZEKA EĞİTİMİ

KÜTÜPHANECİLERİN YAPAY ZEKA ARAÇLARINA ADAPTASYONU

Yeni teknolojilere uyum sağlayabilmek ve onları daha aktif bir şekilde kullanabilmek adına eğitiöm ve farkındalık gereklidir. Bu açıdan akademik çalışamaların için bu derece girmiş olan yapay zeka teknolojilerinin kütüphaneciler tarafından da bilinçli ve aktif kullanımı önemli olacaktır. Bu yazıda kütüphanecilerin yapay zeka araçlarına karşı algıları ve adaptasyon şekilleri kısaca ele alınacaktır.

Kütüphanecilerin Yapay Zeka Araçlarına Adaptasyonu

Öztürk ve Özel (2021)’in “Yapay Zekâ ve Kütüphaneler” başlıklı akademik çalışması, yapay zekâ teknolojilerinin kütüphanecilik alanındaki etkilerini ve üniversite kütüphanecilerinin bu teknolojiye yönelik algı, farkındalık ve beklentilerini ele almaktadır.

Araştırmada Ankara’daki üniversite kütüphanelerinde görev yapan 110 kütüphaneciye uygulanan anket çalışmasının sonuçları analiz edilmektedir. Anket bulguları genel hatları ile şu sonuçları yansıtmaktadır: kütüphanecilerin yapay zeka teknolojileri konusundaki bilgi ve beceri düzeylerinin düşük olduğunu ancak, bu teknolojinin potansiyel faydaları konusunda olumlu görüşe sahip olduklarını göstermektedir. Kütüphaneciler özellikle yapay zekanın kataloglama, teknik hizmetler, danışma hizmetleri ve kullanıcı hizmetleri gibi alanlarda önemli katkılar sağlayabileceği ortak görüşüne sahip olmuşlardır.

Çalışmanın bir başka çıktısı ise; kütüphanecilerin yapay zeka konusunda eğitim ihtiyaçları olduğunu ve bu teknolojinin orta vadede kütüphanecilik mesleğini önemli ölçüde etkileyebileceğidir. Yapay zeka teknolojilerine yönelik kütüphanecilerin bilgi-becerileri ve farkındalıklarını artırmak için sistemli ve planlı eğitim etkinliklerinin planlanması ve hayata geçirilmesi önemli olacaktır. Bu konuda çalışmada yer alan anket sonuçlarına göre (2021), kütüphanecilerin her türlü eğitim etkinliğini önemli buldukları ortaya çıkmıştır. Yapay zekâ teknolojileri ve uygulamaları ile ilgili konuların bilgi ve belge yönetimi bölümlerinin öğretim programlarına eklenmesi (%97,3), en temel ve etkili yöntem yol olarak katılımcılar tarafından düşünülmektedir.

Kütüphanecilik mesleğinin dijital çağdaki dönüşümü, yapay zekâ teknolojilerinin gelişimiyle paralel bir seyir izlemektedir. Bu etkileşim çift yönlü bir yapıya sahiptir: Bir yandan kütüphaneler ve kütüphaneciler yapay zekâ teknolojilerinden etkilenerek hizmet modellerini ve iş süreçlerini güncellemekte, diğer yandan ise sahip oldukları zengin bilgi birikimi ve veri yönetimi deneyimleriyle yapay zekâ uygulamalarının gelişimine katkı sağlamaktadır. Ancak bu karşılıklı etkileşimin verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için kütüphanecilerin yapay zekâ konusundaki yetkinliklerinin artırılması kritik önem taşımaktadır.

KÜTÜPHANE ÇALIŞANLARININ YAPAY ZEKA OKURYAZARLIĞI

Yukarıdaki başlıkta ele alınan verilerde göstermiştir ki, kütüphaneciler yapay zeka teknolojileri konusunda eğitim almaya ve kendilerini bu alanda geliştirmeye motive durumdalardır. Peki bunu nasıl yapmak gerekir?

Alıntı Yönetimi ve Kaynakça Oluşturmak İçin Yapay Zeka

Yapay zekayı başarıyla entegre etmek için kütüphanelerin profesyoneller, araştırmacılar ve politika yapıcılarla iş birliği yapması ve yapay zekaya yönelik sürekli eğitim yaklaşımını benimsemesi gerekmektedir (Mallikarjuna, 2024). Peki bu konuda kütüphaneciler nasıl bir yol izleyebilirler? Aşağıda kısaca kütüphanecilerin yapay zeka teknolojilerini etkin kullanabilmeleri için gerekli eğitim modülleri sıralanmıştır:

Temel Eğitim Modülleri:

AI Temel Kavramları ve Uygulamaları
Veri Analizi ve Görselleştirme
Makine Öğrenmesi Temelleri
Doğal Dil İşleme Uygulamaları

Pratik Uygulama Alanları:

AI destekli kataloglama sistemleri kullanımı
Chatbot yönetimi ve optimizasyonu
Veri analizi araçlarının kullanımı
Metadata zenginleştirme teknikleri

Kütüphanecilerin Yapay Zekâ Araçlarına Adaptasyonu

Kademeli Geçiş Stratejisi:

Pilot uygulamalarla başlama
Kullanıcı geri bildirimi toplama
Sürekli iyileştirme ve optimizasyon
Personel eğitimi ve destek

Başarı Faktörleri:

Değişim yönetimi planlaması
Düzenli eğitim ve geliştirme programları
Teknik destek altyapısı
Kullanıcı deneyimi odaklı yaklaşım

Yukarıdaki yaklaşımlara uygun olarak akademik kütüphanelerde kütüphanecilerin yapay zeka teknolojilerini kavrayabilmeleri ve bu konudaki okuryazarlıklarını geliştirebilmeleri adına kurum içinde çeşitli eğitimler, seminerler uygulanabilir.

Bu konudaki SWOT analizini ise Bozkurt (2024) Medium’da yayınlanan blog yazısında şu şekilde ortaya koymuştur:

Güçlü Yönler: Kullanıcı ihtiyaçlarına odaklanma, veri yönetimi ve yönetişimi konusunda derin bilgi.
Zayıf Yönler: Teknik geliştirme kapasitesinin sınırlı olması, yüksek maliyetli ticari ürünler.
Fırsatlar: AI araçlarının bilgi erişimini iyileştirmesi, profesyonel görevleri otomatikleştirmesi.
Tehditler: Hızlı teknolojik değişimler, etik endişeler, sosyal eşitsizliklerin derinleşmesi.

Sonuç olarak yapay zeka teknolojilerini kullanmak bir çok açıdan kolaylık ve zamandan tasarruf sağlayacak olsa da bu teknolojilerin doğru, sorumlu ve etik kullanılması noktasında kullanıcıların eğitilmesi ve veri okuryazarlıklarının geliştirilmesi önemli bir konudur.

YAPAY ZEKA İLE HAKEM DEĞERLENDİRME SÜREÇLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Bu başlık bizlere, geleneksel hakem yayıncılığından farklı olarak, günümüz teknolojisinin son trendi olan “yapay zeka” destekli hakem değerlendirme süreçlerinin akademik hayatı nasıl değiştireceğini ve gelecekte nasıl bir dönüşümün bizi beklediğini sunacaktır.